Webhocam

Geçtiğimiz son 10 yılda tüm dünya, bilgi edinmek için gazeteleri bırakıp yavaş yavaş internet sitelerine ve Twitter’a yönelmeye başladı. Tabii ki durum böyle olunca hemen hemen herkes kendince bir gazeteci edasına bürünüp sosyal medyada bulduğu bilgileri yaymaya başladı. Ancak tabii ki bu paylaşılan bilgilerin neredeyse yarısı yalanlardan ibaret.

Durum böyle olunca pek çok okuyucunun doğru bilgi edinmek için tek seçeneği internetteki haber siteleri oluyor. Bu sitelerin tercih edilmesinde en önemli nedenlerden birisi de sitelerin ve sitelerde yer alan bilgilerin Google tarafından kontrol edilip, gerçek olmaması durumunda ilgili içeriğin kullanıcılara ulaştırılmaması. Peki Google gerçekten bu siteleri denetliyor mu?

Son birkaç yıldır neredeyse tüm dünya sadece internet haber sitelerinden bilgi alıyor. Bu sitelerin içinde devletlerin resmi haber kaynakları, siyaset, sağlık ve teknoloji alanında uzmanların kendi siteleri ve haber siteleri yer alıyor.

Her gün dünya çapında yüz binlerce haber yayına alınıyor ve Google bu haberleri yapay zekâ yardımıyla kontrol ederek yalan bilgi içerdiğini tespit ettiği haberleri "indexlemiyor". Yani konuyla ilgili anahtar kelimeleri Google’da arattığınızda bu habere ulaşamıyorsunuz. Google bu yöntemi kullanarak yalan bilginin yayılmasını önlüyor ve sitelerin en büyük gelir kaynağı olan reklamları engelliyor.

Ancak son yapılan araştırmalara göre Google, İngilizce dışındaki dillerde yazılan yalan haberlere o kadar da dikkat etmiyor. Toplumun kandırılmasını önlemek amacıyla kurulan ve Pulitzer'ı kazanan ilk internet haber sitesi olan ProPublica, aylarca süren araştırmalarında İngilizce dışında dillerde yayınlar sunan pek çok internet sitesinin yalan haberler hazırladığını tespit etti.

Google tarafından denetlenmeyen ya da denetlendiği halde göz yumulan bu siteler üstüne bir de reklam alarak yalan haberler üzerinden para kazanıyor. Hatta Sırbistan, Almanya, Hırvatistan ve benzeri ülkelerde sadece yalan haberler üzerinden para kazanan sözde haber siteleri bile var.

Neredeyse tüm dünya yalan haberlerin içine gömülmüş durumdayken ülkemizde de durum çok farklı değil. ProPublica, doğrulama platformu Teyit.org’un da desteğiyle ülkemizde yaptığı araştırmalarında yalan haberleri yayınlayan internet sitelerinin Google tarafından neredeyse hiç incelenmediğini gözler önüne seriyor. Yapılan araştırmada Teyit.org tarafından gerçek dışı bilgilerin paylaşıldığı kanıtlanan 50 haberden 45 tanesinde Google reklamları mevcut. Bu oran Avrupa ve Dünya standartlarına göre fazlasıyla yüksek.

Ülkemizdeki yalan haberleri iki kategoriye koyabiliriz. Bunlardan ilki olan “kasıtlı yalan habercilik” siyaset, sağlık ve iklim krizi gibi konularda kamuoyunu manipüle etmek amacıyla bilinçli olarak yalan haber hazırlanması ve yayılması anlamına geliyor. İkinci kategorimiz ise “kasıtsız yalan haberler”. Burada ise genellikle küresel haberleri araştırmadan direkt olarak kopyala-yapıştır mantığıyla Türkçeleştiren haber siteleri yer alıyor. Bu siteler yurt dışındaki “yalan haber sitelerinden” aldıkları bilgileri doğrulamadan Türkçeleştirdiği için bu haberlerin yayılmasına neden oluyorlar.